ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗ ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΚΟΠΡΑΝΩΝ
Η διαχείριση του προβλήματος της δυσκοιλιότητας και της ακράτειας κοπράνων είναι πολύ σημαντική για την βελτίωση της ποιότητας ζωής του παιδιού. Σημείο κλειδί αποτελεί η αξιολόγηση των παραγόντων (αιτίες) που οδηγούν στην εμφάνισή τους. Η διαχείριση τους περιλαμβάνει αλλαγές στον τρόπο ζωής εξατομικευμένες, ανάλογα με την περίπτωση του ασθενούς.
Η βελτίωση της διατροφής, η επιλογή της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, η αύξηση σωματικής δραστηριότητας, η φυσιοθεραπεία των μυών που συμμετέχουν στην εγκράτεια και στην κένωση, η ψυχολογική υποστήριξη και η τροποποίηση της συμπεριφοράς του παιδιού ως προς τις συνήθειές του στην τουαλέτα, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στη βελτίωση ή αποκατάσταση της δυσκοιλιότητας και ακράτειας κοπράνων. Ωστόσο σε σύνθετες περιπτώσεις (δυσκοιλιότητα ή ακράτεια μετά από αποκατάσταση νόσου Hirschsprung, ορθοπρωκτικών ανωμαλιών, νευρολογικών παθήσεων κ.α.) μπορεί να είναι απαραίτητες πολύπλοκες θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Η βελτίωση της διατροφής (αύξηση πρόσληψης φυτικών ινών και υγρών κ.λ.π.), είναι πρωταρχικό μέλημα σε όλες τις περιπτώσεις δυσκοιλιότητας ανεξάρτητα με την αιτιολογία
Φυτικές ίνες
Η διατροφή του παιδιού θα πρέπει να είναι επαρκής σε φυτικές ίνες, χωρίς να γίνονται υπερβολές. Μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών και απότομη αύξηση της πρόσληψης τους μπορεί να προκαλέσουν δυσφορία και φούσκωμα. Τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και τα δημητριακά ολικής άλεσης. Υπάρχουν 2 κατηγορίες φυτικών ινών, οι διαλυτές και οι αδιάλυτες φυτικές ίνες.
Επαρκής πρόσληψη φυτικών ινών για παιδιά
Ηλικία και φύλο | γραμμάρια φυτικών ινών / ημέρα | |
1-3 έτη | 19 | |
4-8 έτη | 25 | |
9-13 έτη | Αγόρια | Κορίτσια |
31 | 26 | |
14-18 έτη | Αγόρια | Κορίτσια |
38 | 26 |
Kranz, S et al 2012
Υγρά
Η κατανάλωση υγρών είναι επίσης σημαντική στην περίπτωση της δυσκοιλιότητας. Τα υγρά σε συνδυασμό με την κατανάλωση φυτικών ινών αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων. Και σε αυτή την περίπτωση η σύσταση είναι να γίνεται επαρκής πρόσληψη υγρών και όχι υπερβολές. Η επαρκής πρόσληψη δεν επιτυγχάνεται μόνο με την πρόσληψη νερού, αλλά και με την κατανάλωση αφεψημάτων όπως τσάι ή χαμομήλι, γάλακτος, φρούτων, λαχανικών και των χυμών τους (προτιμότερο να είναι φρεσκοστυμμένοι). Όλα τα παραπάνω μπορούν να συνεισφέρουν στην επαρκή κατανάλωση υγρών κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Ηλικία | Ποσότητα (L) / ημέρα | |
0-6 μήνες | 0,7 L (από το μητρικό γάλα) | |
7-12 μήνες | 0,8 L (από το μητρικό γάλα, τρόφιμα και αφεψήματα) | |
1-3 έτη | 1,3 L | |
4-8 έτη | 1,7 L | |
Αγόρια | Κορίτσια | |
9-13 έτη | 2,4 L | 2,1 L |
14-18 έτη | 3,3 L | 2,3 L |
WHO Water Requirements, Impinging Factors, and Recommended Intakes
Ωστόσο εκτός της διατροφής, η επιλογή της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής (μαλακτικά κοπράνων, οσμωτικά και διεγερτικά υπακτικά), η χρήση υποκλυσμών και η τροποποίηση της συμπεριφοράς του παιδιού ως προς τις συνήθειές του στην τουαλέτα, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στη βελτίωση ή αποκατάσταση της δυσκοιλιότητας.
Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας αποτελεί σύσταση των περισσότερων κατευθυντήριων οδηγιών. Ήπιας έντασης άσκηση δεν επηρεάζει την ποιότητα των κοπράνων, φαίνεται όμως να βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ατόμων με δυσκοιλιότητα
Η τροποποίηση της συμπεριφοράς του παιδιού (τακτική επίσκεψη στην τουαλέτα και αποφυγή συγκράτησης αφόδευσης κ.λ.π.), αλλά και η ψυχολογική υποστήριξη σε περιπτώσεις που είναι απαραίτητη, αποτελεί σημαντικό βήμα για τη διαχείριση της δυσκοιλιότητας.
Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που παρουσιάζουν ακράτεια κοπράνων (εγκόπριση) ακόμη και μετά την απόκτηση δεξιοτήτων τουαλέτας. Αυτό αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα στα παιδιά που μπορεί να προκληθεί από καταστάσεις που μπορεί να διαταράξουν τον έλεγχο των κενώσεων (δισχιδή ράχη, νόσο Hirschsprung ή ορθοπρωκτικές ανωμαλίες, νευρολογικές παθήσεις κ.λ.π.),
Το πρόβλημα αυτό μπορεί να προκαλέσει στα παιδιά έντονη αμηχανία και κοινωνικά προβλήματα και μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πρόβλημα σε ολόκληρη την οικογένεια.
Στις περιπτώσεις αυτές η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στο σύνολο της αντιμετώπισης. Συστήνεται διατροφή (constipating diet):
- χωρίς γαλακτοκομικά και λαχανικά
- με φρούτα όπως: μήλα χωρίς τη φλούδα και μπανάνα
- ψωμί, ζυμαρικά, σιτηρά και ρύζι λευκά, πατάτες χωρίς τη φλούδα
- κόκκινο κρέας, ψάρια, πουλερικά, αυγά
- λίπη και έλαια (όπως μαργαρίνη, λάδι, βούτυρο) σε μικρές ποσότητες στο μαγείρεμα
- γλυκά π.χ ζελέ και γρανίτες χωρίς ζάχαρη
Μόλις το παιδί ξεκινήσει την ειδική διατροφή και παρουσιάζονται θετικά αποτελέσματα (δε λερώνεται), τότε μπορεί να ξεκινήσει η ένταξη νέων τροφίμων. Πιο συγκεκριμένα, κάθε 3 μέρες μπορεί στη λίστα τροφίμων που καταναλώνονται να προστίθεται 1 νέο τρόφιμο. Αν μετά την κατανάλωση του «νέου» τροφίμου το παιδί δεν έχει κάποιο «ατύχημα» αυτό σημαίνει ότι το τρόφιμο που δοκίμασε μπορεί να ενταχθεί στο καθημερινό του διαιτολόγιο. Έτσι για κάθε νέο τρόφιμο που θα εντάσσεται στο πρόγραμμα θα πρέπει να ακολουθείται η ίδια διαδικασία. Στην περίπτωση που μετά την κατανάλωση ενός καινούριου τροφίμου προκληθεί διάρροια, τότε είναι προτιμότερο αυτό να μην καταναλώνεται.
Η ακράτεια κοπράνων είναι συνήθως ένα πρόβλημα που η λύση του απαιτεί το συνδυασμό διατροφής, φαρμακευτικής θεραπείας, υποκλυσμών, φυσιοθεραπείας των μυών εγκράτειας, ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και άλλων μεθόδων.
Όταν διαπιστωθεί ένα συγκεκριμένο θεραπευτικό σχήμα για το κάθε ασθενή ξεχωριστά είναι απαραίτητη η καταγραφή σε ένα ημερολόγιο η συχνότητα και σύσταση των κοπράνων, έτσι ώστε να καθοριστεί ένα σχήμα αντιμετώπισης του ασθενούς με σκοπό την αποφυγή επανάληψης εμφάνισης δυσκοιλιότητας ή ακράτειας κοπράνων.
Για την Διατροφική Καθοδήγηση των Παιδιών με δυσκοιλιότητα και ακράτεια κοπράνων έχει δημιουργηθεί ειδικό πρόγραμμα στη Διαδραστική Ηλεκτρονική Πλατφόρμα «NUTRINET».
Σε περιπτώσεις πολύπλοκες δυσκοιλιότητας ή ακράτειας κοπράνων είναι απαραίτητη η ένταξη του ασθενούς στο «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΚΕΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ» (BOWEL MANAGEMENT PROGRAM)
Bischoff, A., Levitt, M. A., & Pena, A. (2009). Bowel management for the treatment of pediatric fecal incontinence. Pediatric surgery international, 25(12), 1027-1042.
Grandjean, A. C. (2005). Water requirements, impinging factors, and recommended intakes. Nutrients in drinking water, 25.
Greenwald, B. J. (2010). Clinical practice guidelines for pediatric constipation. Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 22(7), 332-338.
Kranz, S., Brauchla, M., Slavin, J. L., & Miller, K. B. (2012). What do we know about dietary fiber intake in children and health? The effects of fiber intake on constipation, obesity, and diabetes in children. Advances in nutrition (Bethesda, Md.), 3(1), 47–53. https://doi.org/10.3945/an.111.001362
McRorie Jr, J. W., & McKeown, N. M. (2017). Understanding the physics of functional fibers in the gastrointestinal tract: an evidence-based approach to resolving enduring misconceptions about insoluble and soluble fiber. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 117(2), 251-264.
Rubin, G., & Dale, A. (2006). Chronic constipation in children. BMJ (Clinical research ed.), 333(7577), 1051–1055. https://doi.org/10.1136/bmj.39007.760174.47
Tabbers, M. M., DiLorenzo, C., Berger, M. Y., Faure, C., Langendam, M. W., Nurko, S., … & Benninga, M. A. (2014). Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: evidence-based recommendations from ESPGHAN and NASPGHAN. Journal of pediatric gastroenterology and nutrition, 58(2), 258-274.
Παυλίδης, Χ. Δυσκοιλιότητα: η ορθή διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση.
Ρουπακιάς, Σ. Η οργανική δυσκοιλιότητα σε παιδιά μεγαλύτερα του έτους και ο ρόλος του παιδοχειρουργού.